Վստահ եմ, այլևս անիմաստ է հիմնավորել ու ապացուցել, որ Զանգեզուրի միջանցի պահանջը հստակ է, աներկբա է և հետևողական:

Դա բազմիցս պաշտոնապես բարձրաձայնվել է Ադրբեջանի, Թուրքիայի, իսկ անուղղակիորեն նաև՝ Ռուսաստանի կողմից: Կարևոր է, որ հատկապես վերջին երկու շաբաթվա մեջ հատկապես Թուրքիայի կողմից մի քանի անգամ նորից հստակ դրվել է հարցը: Կարևոր է նաև այն իմաստով, որ դա տեղի է ուեցել Էրդողան-Նիկոլ վերջին խոսակցությունից հետո: Բոլորս գիտենք նաև Իրանի դիրքորոշումը, նաև՝ ԱՄՆ-ի կողմից հնչեցվածը: Սա լավ է, կարևոր է, բայց կարող է օգնել միայն, եթե ներսում լինի ուժ, որն իրեն ի վիճակի է համարում պաշտպանել Սյունիքը: Այլապես, "լավագույն" տարբերակում կարող ենք ստանալ, օրինակ, Սյունիքի իրանական օկուպացիա:

Գանք դրա համար ներսից: Հայաստանի ներկայացուցիչները միշտ ասել են, որ միջանցքն իրենց համար կարմիր գիծ է, որ չեն գնալու զիջումների: Նորմալ քաղաքական լեզվում սա նշանակում է՝ պատրաստ ենք պատերազմի: Ես, իհարկե, վստահ չեմ, որ մերոնք իրոք հասկանում են սա, բայց դա մի կողմ թողնենք: Փաստն այն է, որ Հայաստանն ասել է՝ կռիվ եմ անելու:

Ի՞նչ էր պետք անել վերջին երեք տարում, եթե դու գիտես, որ Զանգեզորի հարցը հստակ կա, դու դա հայտարարել ես կարմիր գիծ, հետևաբար ուշ թե շուտ քո դեմ սկսվելու են ուժային գործողություններ՝ միջանցքը բացելու համար:

Նախ՝ քաղաքական իմաստով, հետո՝ ռազմական:

Քաղաքական իմաստով այս դեպքում լրիվ անհեթեթ ու անհասկանալի է դառնում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչումը: Եթե դու գիտես, որ նույնիսկ դրանից հետո, խաղաղություն չի լինելու, և հաջորդիվ գալու է արդեն "բուն" Հայաստանի հարցը, մեղմ ասած, քաղաքականապես լրիվ օդի մեջ կրակոց է այս քայլը:

Ռազմական իմաստով:

Եթե իրոք կարմիր գիծ է, և պատրաստ ես Սյունիքը պաշտպանել, ապա պետք է ելնեիր/ելնես հետևյալ մի քանի պարզ իրողություններից:

1․

Միջանցքի համար կռիվը չի կարող լինել երկար: Խոսքը մի քանի օրանոց, եթե ոչ մեկ-երկու օրանոց ռազմական արագ գործողության մասին է: Այդպես է թելադրում աշխարհագրությունը: Հետևաբար դու պետք է պատրաստվեիր արագ, կարճատև, լոկալ, փոքր մոբիլ խմբերով վարվող պատերազմի: Ուրեմն, քո բանակում առաջնահերթ պետք է պատրաստեիր նման կռվի ունակ մի քանի, ոչ մեծաքանակ մարտունակ ստորբաժանում: Սրա ինչ տիպի զենքով կռվելու հարցը մասնագետների կասեն, ես ընդհանուր տրամաբանությունն եմ ասում: Երեք տարում սա հաստատ լուծելի խնդիր էր: Որ չասեն, բա շուտ ասեիր՝ թող իմ հաղորդումները նայողները հաստատեն, որ երեք տարի էնքան սա ասեցի, որ արդեն ամաչում էի նորից կրկնել:

2․

Այսպես թե այնպես 2020-ի պատերազմը ցույց տվեց, որ պատերազմը մենք պարտվեցինք թուրքերի "դիվերսիոն" խմբերին՝ փոքր, մոբիլ, հատուկ պատրաստած ստորաբաժանումներին: Անկախ Սյունիքի հարցից, այս փորձից ելնելով, դու պետք է այս ուղղությամբ վերակառուցեիր նաև քո պաշտպանության համակարգը: Ի դեպ, թուրքերը մեզ հաղթեցին այն նույն "ֆիդայական"՝ պարտիզանական պայքարից փոխառած մեթոդներով, որոնք մեր մեծագլուխներն այնքան սիրում են ծաղրել: Ծաղրելուն, իհարկե, իրականում մեր մեծագլուխներն են, որ ցայսօր մտածում են 90-ականներից մնացած "իմաստություններով" ու չեն տեսնում աշխարհն իրենց շուրջ: Ծաղրելին նաև այն է, որ թուրքը հային հաղթեց պարտիզանական ժողովրդական պայքարից փոխառած մեթոդով, որը պետք է հենց բնիկ մերը լիներ՝ մեր աշխարհագրությունից, մեր պատմությունից, մեր հոգեբանությունից բխող: Եթե, իհարկե, մենք իրոք հայկական պետություն կառուցեինք 30 տարի, այլ ոչ թե հետսովետական Հայաստան: Ի դեպ, Թուրքիան այս մեթոդները մշակել է այդ թվում Արևմտյան Հայաստանում քրդերի դեմ բազմամյա պայքարի փորձից:

3․

Ցանկացած մարդ, ով գոնե մի քիչ պատկերացնում է աշխարհագրությունը, գիտի քարտեզը, գոնե մի երկու անգամ եղել է Վայոց Ձորում և Սյունիքում, և ունի ռեալ մտածողություն, պետք է հասկանա, որ Սյունիքի պաշտպանությունը ներկա սահմաններով անհնար է զուտ պասիվ պաշտպանության մարտավարությամբ: Այսինքն՝ դու չես կարող Սյունիքը պաշտպանես՝ սպասելով երբ քո վրա կհարձակվեն, դու էլ դիրքերում նստած հերոսական դիմադրություն մղես ու նույնքան հերոսական պարտություն կրես:

Եղեգիսի ձորից մինչև Մեղրիի կիճր ցանկացած կետում կարող է լինել անսպասելի ճեղքում, որը կբերի արագ պարտության, ու եթե նույնիսկ լավագույն բանակն ունես, շատ դժվար է լինելու լուծել խնդիրը: Ես վստահ եմ, որ մեր կառավարությունը հենց այդպես էլ պատկերացնում է Սյունիքի պաշտպանությունը՝ կենցաղային մտածողության մակարդակում: Նստենք սարերում, սպասենք թուրքերը գան ու հերոսաբար դիմադրենք:

Իրականում Սյունիքը հնարավոր է պահել միայն ակտիվ պաշտպանությամբ:

Այդպես է կրկին թելադրում աշխարհագրությունը, որն այլ ելք չի տալիս:

Ի՞նչ ասել է ակտիվ պաշտպանություն:

Սա իմ հորինած բառը չէ, այլ ռազմական տերմին է: Նշանակում է՝ ոչ թե նստել սպասել, որ քեզ վրա կհարձակվեն, այլ լինել նախաձեռնող, հասցնել պրեվենտիվ հարվածներ՝ վտանգի դեպքում, գործել թշնամու թիկունքում, մտել նրա տարածք և այլն: Բնականաբար հասկանում եմ, որ այս տողերը կարդալուց մեր իմաստունները, այդ թվում իշխող թիմից կարող են վազել վալերիանկա խմելու, որովհետև իրենց համար անպատկերացնելի է, որ մի հատ էլ իրենք լինեն ակտիվ, նախաձեռնող ու պրեվենտիվ հարվածներ հասցնող:

Եթե նույնիսկ տեսականորեն հասկանան, որ սա ճիշտ է, իրագործման կամքը չունեն:

Նրանք կասեն, Հրանտը գժվել է, էս ինչեր է խոսում:

Նույն կերպ 2020-ին, երբ ասում էի, որ սա ռուս-թուրքական դաշիքն է, ասում էին՝ չափազանցնում ես, երբ ասում էի՝ գործակալական ցանցը գործում է որպես պատերազմի կողմ մեր դեմ,՝ "չափազանցնում էի", երբ ասում էի միջանցքը մենակ թուրք-ադրբեջանական չի, այլև՝ ռուսական, չէին հավատում, երբ ասում էի կռվից առաջ փորձեք Թուրքիայի հետ խոսեք, ասում էին մենք Կիպրոսի հետ դաշիքն ենք կնքելու, և այսպես շարունակ: Հետո ուշացմամբ և կիսատ ինչ որ բաներ հասկացել են իբր, բայց աղավաղել, վարի տվել ու արժեզրկել: Բայց Հրանտը մեղավոր չէ, որ դուք հասցրել եք այն վիճակի, որ մենք ստիպված ենք քննարկել Սյունիքի պաշտպանության հարցը:

Հրանտը չի գծել սահմանները, ու չի ոգեշնչվել 29 հազար քառակուսի կիլոմետր "կադաստրի" թղթով:

Հրանտը չի հավատացել, որ Ղարաբաղը զիջելով հնարավոր է անկախության հասնել: Հրանտը չի հայտարարել, որ միջանցքը կարմիր գիծ է, բայց զրո գրամ պատրաստություն տեսել այդ կարմիր գիծը պաշտպանելու համար: Երեք տարում հնարավոր էր սա անել: Հնարավո՞ր է արդյոք հիմա:

Եթե լինի նոր կառավարություն:

Անկեղծորեն, չգիտեմ: Կարծում եմ, որ պետք է որ հնարավոր լինի, բայց երեք տարի պատրաստվելու արդեն չունենք: Ռազմական մասնագետները պետք է ասեն, թե արդյո՞ք հնարավոր է սա իրացնել առկա բանակով և առկա ուժերով:

Հ.Գ. Սյունիքը Հայաստանի միջազգային ճանաչված սահման է տարբերակը չառաջարկել: Ես չեմ հասկանում, թե ինչպես կարող է մի ազգի ներկայացուցիչ, որը 26 տարի վերահսկել է ուրիշի միաջզագային ճանաչված տարածքի 1/5-րորդը, լուրջ հավատալ, որ հնարավոր չէ խախտել միջազգային իրավունքը:

Հ.Գ 2: Միջանցքի թեմային անմիջապես հետևելու է Հայաստանի ֆորմալ անկախության հարցի բարձրացումը: