Ռազմական պատմության դասընթացի ծրագիրը

I

Ինչ է ռազմական պատմությունը եւ ո՞րն է գործնական իմաստը

ա

• Ինչ է ռազմական պատմությունը՝ դա պատերազմների ժամանակագրությունը չէ, այլ ընդհանրացումը՝ ռազմական փորձի եւ ռազմական համակարգերի
• Ռազմական պատմությունը տարբեր է սովորական պատմությունից:
• Օրինակներ հայոց պատմությունից, թե ինչու սովորական պատմաբաանները չեն կարողանում ճիշտ վերլուծել ռազմական իրադարձությունները:
• Հանս Դելբրյուկը՝ ռազմական պատմագիտության հայր:

բ

• Ո՞րն է ռազմական պատմության գործնական իմաստը: Պաշտպանությանհամակարգի իրական խորքային բարեփոխումների որեւէ ծրագիր թերի է առանց ռազմապատմական փորձի իմացության:
• Ռազմական փորձը չի հնանում իր հիմնական գծերով՝ ի տարբերություն տեխնոլոգիաների:
• Ռազմական պատմությունից սովորում ենք տարբեր ռազմական համակարգերի կիրառման պայմանները, դիմադրության օրինակները, պարտություններից հետո նոր պաշտպանության համակարգեր կառուցելը:

II

Ռազմական համակարգերը

ա

• Ի՞նչ է ռազմական համակարգը: Օրինակներ
• Ռազմական համակարգերի տիպաբանությունը մոտավորապես նույնն է ամբողջ պատմության մեջ: Տեխնոլոգիաները փոխվում են, բայց համակարգերի սկզբունքները նույնն են մնում:
• Չկա լավագույն ռազմական համակարգ բոլոր տեղերի համար: Դրանք կախված են տվյալ տեղի ու ժամանակի պահանջներից:
• Ռազմական համակարգերը սերտորեն կապված են քաղաքական, մշակութային, տնտեսական համակարգերի հետ:

բ

​

• Ռազմական համակարգերի համառոտ պատմություն. հետեւակ եւ հեծյալներ հին աշխարհում, հին հռոմեական բանակ, միջանադարյան ասպետական բանակ, վարձկանների բանակ, պրոֆեսիոնալ բանակ, ժողովորդական բանակ, զորակոչիկային բանակ եւ այլն:
• Ամփոփում՝ տարբեր ռազմական համակարգերը եւ դրանց տարրերը ծառայում են տարբեր նպատակների եւ արդյունավետ են կոնկրետ պայմաններում:

​

III

Հայաստանի ռազմական համակարգերը: Հին հայկական ռազմական համակարգը

​

• Հին հայկական ռազմական համակարգը՝ ծանր ազնվական հեծելազոր: Դրա ռազմական առանձնահատկությունները:
• Դրա սերտ կապը երկրի քաղաքական կարգի, ներքին անկախության եւ հոգեւոր մշակույթի հետ:
• Հայոց զորք հասկացությունը:
• Հայոց զորքի անկումը եւ հին Հայաստանի անկախության կորուստը:
• Հին հայկական եւ արեւմտաեվրոպական միջնադարյան ռազմական համակարգերի նմանությունները եւ ծագումը նույն արմատից:
• Նոր ժամանակների հայկական ռազմական համակարգերը՝ ֆիդայական ուժեր, ժողովրդական ուժեր, կանոնավոր բանակ: Դրանց առանձնահատկությունները, դրսեւորման օրինակները, արդյունքները:

IV

Հայաստանի ռազմական համակարգերը: Նոր ժամանակների հայկական ռազմական համակարգերը

​

• Զինված ազատագրական պայքար՝ ֆիդայական ուժեր
• Ֆիդայականի եւ ժողովրդականի տարբերությունն ու հակադրությունը
• Ժողովրդական զորքի կառուցման փորձ՝ Վասպուրական 1900-ականներ
• Զինված պայքարի փորձը եւ հայկական ուժային գործոնը 20-րդ դարի սկզբին
• Կամավորական ջոկատներ Առաջին համաշխարհայինում
• Ռուսահայ սպայություն եւ ռուսական բանակի հայկական ստորաբաժանումներ
• Կանոնավոր բանակ եւ խմբեր՝ Առաջին Հանրապետություն
• Ժողովորդական բանակ՝ Սյունիք 1919-21 թթ.
• Ժողովրդական շարժում, կամավորականություն, կանոնավոր բանակ՝ Երրորդ Հանրապետություն
• Ամփոփում՝ կանոնավոր-պրոֆեսիոնալ, կամավորական-ջոկատային եւ ժողովրդական սկզբունքների փոխհարաբերությունը նոր հայկական ռազմական փորձի լույսի ներքո:

​

V

1918-21 թթ.-ի ռազմական իրադարձությունները Հայաստանում, կարճ ամփոփում

• 1918 –ի հայ-թուրքական պատերազմ: Սարդարապատ: Կանոնավոր բանակ, քաղաքական ղեկավարում, ժողովրդական շարժում
• 1920 – բոլշեւիկյան եւ թուրքական ապստամբությունների ճնշում: Կանոնավոր զորք, քաղաքական ղեկավարում, ժողովրդական ուժեր
• 1920 –ի հայ-թուրքական պատերազմ
• 1920-21 հայ-ռուսական պատերազմ Սյունիքում: Ռազմական կազմակերպում եւ քաղաքական ղեկավարում
• 1921 – Փետրվարյան ապստամբություն
• Ամփոփում: Ազգային պայքարը եւ զինուժը

​

VI

Ռազմական բարեփոխումների պատմությունից

• Զինված ուժերի արագ եւ արմատական բարեփոխումները 1920-ականների Գերմանիայում՝ պարտությունից հետո՝ Գեներալ ֆեն Զեքթը եւ Ռայխսվերի ստեղծումը:
• Պարտության դասերը եւ ռազմական բարեփոխումը
• Գլխավոր շտաբը որպես երկրի ինտելեկտուալ կենտրոն
• Պարտվածներ եւ հաղթածներ: Ֆրանսիական եւ գերմանական ռազմական տեսությունները՝ 1920-30-ականներին: Դիրքային եւ մանեւրային պատերազմների տեսությունը:

VII

Ռազմական եւ քաղաքական համակարգերի փոխգործակցությունը

• Երկրորդ Համաշխարհայինում Գերմանիայի օրինակը: Վերմախտը եւ նացիստական ղեկավարությունը:
• Քաղաքական եւ ռազմական ղեկավարությունների հակասությունները՝ քաղաքկան եւ ռազմական հարցերում
• Ռազմական ղեկավարման համակարգը՝ երկու Գլխավոր շտաբերի հակասությունները:
• Քաղաքական հաշվարկի սխալները եւ ռազմական գործողությունները
• Կանոնավոր բանակը եւ ՍՍ-ը

VIII

Դիմադրության տեսություն

• Օրինակ 1. Մեծ տերության դիմադրությունը մեծ պատերազմում:
• Դիմադրություն՝ թշնամու ակտիվությամբ:
• Մեծ Բրիտանիան Երկրորդ Համաշխարհայինում՝ 1940-41 թթ.-ին:
• Նեգատիվ դիմադրություն՝ խաղաղության մերժման եւ թշնամուն քայլեր անողի դրության մեջ դնելու միջոցով:
• Օրինակ 2. Փոքր տերության դիմադրությունը մեծերի դաշինքին:
• Դիմադրոթյուն սեփական ակտիվությամբ:
• Ֆրիդրիխ Մեծը Յոթնամյա պատերազմում՝ դիմադրություն շարժման եւ ակտիվության միջոցով:

​

IX

Աշխարհագրությունը եւ ռազմավարություն

• Օրինակ 1՝ Պրիպյատի մեծ շրջանի ազդեցությունը Երկրորդ համաշխարհայինի ռուսական ճակատում պատերազմի պլանավորման եւ ընթացքի վրա
• Օրինակ 2՝ Արդենների շրջանի ազդեցությունը Առաջին եւ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմներում գերմանական պլանավորման վրա ֆրանսիական ճակատում: Խոչընդոտ թե՞ հաղթանակի ճանապարհ:
• Ամփոփում: Լավ ճանապարհի պարադոքսը
• Միեւնույն աշխարհագրական միջավայրը կարող է դիտարկվել եւ որպես խոչընդոտ, եւ որպես «լավ ճանապարհ»:

​

X

ՀՀ աշխարհագրությունն ու ռազմավարությունը՝ որոշ նկատառումներ

​

• Հայաստանի տարածքի երկու խոշոր կառուցվածքային միավորները՝ հրաբխային բարձրավանդակ եւ ծալքավոր լեռների տարածք՝ դրանց պայմանների տարբերությունն ու ազդեցությունը ռազմավարության տեսակետից:
• Հայաստանը մեծ տարածաշրջանում: Այսրկովկասի, Հայկական Լեռնաշխարհի եւ հարակից շրջանների գլխավոր աշխարհագրական տվյալները, մեծ ճանապարհներն ու ուղղությունները: Արաքսի եւ Կուր գետի ջրավազանները, հովիտները: Մեծ Կովկասի ճամփեքը: Դերբենտի ճամփեն եւ Ղարաբաղը:
• Հայաստանի եւ հարակից տարածքների բնական աշխարհագրական միավորները:
• Հայաստանի Հանրապետության տարածքի կտրտված, կարկատանած բնույթն ու անկենսունակությունը:
• Երեւանակենտրոն Հայաստանի էքսցենտրիկությունը:

XI

Ռազմաքաղաքական տրամաբանությունը եւ դրա տարբերությունը կենցաղային տրամաբանությունից Կլաուզեվից:

• «Պատերազմի մառախուղը» եւ «ռիսկի ստրատեգիան»: Պատերազմ վարելը բարձրագույն ինտելեկտուալ գործունեություն:
• Լյուտվակ: Լավ ճանապարհը վատ ճանապարհն է՝ ստրատեգիայի պարադոքսալ տրամաբանությունը:
• Լիդել Հարթ: Անուղղակի գործողությունների ռազմավարությունը:
• Հավելում՝ «Պատերազմը բոլոր իրերի մայր»՝ Հերակլիտես

XII

Ռազմական տեսության պատմությունից

• Արեւմտաեվրոպական ռազմագիտության ակունքները՝ Մակիավելիից մինչեւ 18-րդ դար
• 18-րդ դարի պրոֆեսիոնալ բանակներն ու ռազմական տեսությունը՝ «պատերազմ առանց ճակատամարտերի եւ արյան»
• Նապոլեոնյան պատերազմներն ու ռազմական տեսությունը՝ Ֆրանսիա եւ Գերմանիա
• Ֆրանկո-պրուսական պատերազմը եւ գերմանական ռազմագիտության գերակայության շրջանը (1870-1914): Դասական ռազմական տեսության դարը Անգլիալեզու աշխարհ: Ծովային գերակայության տեսության ծագումը
• Երկու համաշխարհայինների միջակայք: Դիրքային փակուղուց դուրս գալու փնտրտուկը՝ Ֆրանսիա, Գերմանիա, Անգլիա, Իտալիա, Ռուսաստան:
• Երկրորդ համաշխարհայինից հետո: Ամերիկյան գերակայությունը ռազմագիտության մեջ
• Ամփոփում: Ռազմական տեսության եւ ռազմական փորձի բարդ հարաբերությունը:

XIII

Դասընթացից բխած գործնական եզրակացություններ եւ առաջարկներ

• Ռազմական կրթության, ռազմական վերլուծության եւ ռազմական տեսության անհարեժշտությունը
• Սեփական փորձից բխած ռազմական համակարգի կառուցումը Պրոֆեսիոնալիզմ եւ ժողովրդականություն
• Գաղափարականություն
• Աշխարհագրություն
• Քաղաքական եւ ռազմական համակարգեր
• Պարտություն եւ հաղթանակ

Դասախոսությունների տեսագրությունները կարող եք դիտել մեր յութուբյան ալիքում։